توضیحاتی در خصوص ادعا و کلیم در پروژه های عمرانی
Claim در لغت به معنای ادعا است. به زبان ساده در حرفه پیمانکاری به ادعاهای پیمانکار مثلاً در خصوص موارد منتهی به دریافت پول بیشتر “کلیم” گفته می شود. در طول پیمان پیمانکاربه مواردی برخورد میکند که قابل پیشبینی نبوده و منجر به وارد آمدن بار مالی میگردد و این موضوع در بحث کلیم حائز اهمیت میشود.
اعتراضاتی که در خصوص اجرای آیتمها و از این قبیل، به کارفرمای خود دارد درصورتیکه تصویب این اعتراض از سوی کارفرما به نفع پیمانکار (ازنظر مالی) تمام شود، در این حالت میگویند پیمانکار کلیم کرده است. کلیم (Claim) در لغت به معنی ادعا کردن و طلب کردن میباشد. ادعایی که پیمانکار از راههای قانونی میتواند بکند مثلاً کارهایی را که در موقعیتی خاص انجام داده است و آن آیتم در فهرستبهای منظم به پیمان گنجانده نشده باشه، پیمانکار با ذکر دلایل منطقی کارفرما را مجاب به تائید و پرداخت مینماید.
کلیم (Claim) به معنای واقعی به ضرر و زیان کارفرما نیست اتفاقی است که در کار موجود بوده اما کارفرما به دلایل مختلف مثلاً جهل به نوع کار و یا بیدقتی و یا نظارت ناکافی و دقیق و یا برنامهریزی ناصحیح متوجه آن نیست و یا موجب ایجاد آن میشود.
بهعنوانمثال بخشی از آیتمها برای پیمانکار سوده ایی بیشتری دارد و در حین کار با اخذ مجوزهای لازم حجم بسیار زیادی از کار را به این آیتم تخصیص میدهد و لذا رقم قرارداد با این نوع آیتم سریعاً پر میشود و کارفرما هم مجبور به پرداخت است .
کلیم (Claim) بحث فنی و تخصصی و مهمی در مدیریت پروژهها است و با توجه به اینکه دارای بار مالی برای دوطرف قرار داد است، می بایست توجه ویژه ای به این امر داشت.
کلیم در قرار داد های عمرانی بهمنظور توصیف درخواست پیمانکار برای پرداخت آیتمهایی که در قرارداد قید نگردیده ، به کار میرود در پروژههای عمرانی، آن دسته از خسارات اضافی هستند که به شکل هزینههای مازاد یا افزایش زمان اتمام کار یا هردوی آنها بر قرارداد تحمیل میشوند.دعاوی شناختهشده در پروژههای عمرانی، غالباً دعاوی ایجادشده در زمان اجرا بوده و از منظر پیمانکاران موردبررسی قرارگرفتهاند.
مواردی که در کلیم ادعا از طرف پیمانکار مطرح میشود به شرح ذیل است.
1 – موارد مربوط بهقرار داد
2 – به تغییرات فنی
3 – تغییرات شرایط زمینشناسی و آبوهوا
4- تغییرات سیاسی و اجتماعی
5 – ادعاهای زمانی
6- ادعاهای هزینهای
7-صعوبت کار
8- اضافه کاری و…
کلیمهای قرارداد:
این نوع ادعاها معمولاً توسط یکی از دو طرف قرارداد مطرح میشوند هنگامیکه سایر عوامل در برآورده ساختن متن قرارداد ناموفق بودهاند. ادعا مربوط به قراردادها، بیشترین سهم را ازنظر کمیت و هزینهبر اساس مطالعات صورت گرفته دارا میباشد. بررسی این موضوع در حوزه انواع قراردادهای رایج حوزه ساخت در مرحله اجرا به شناسایی بیشترین علل اختلاف کمک مینماید.
تغییرات فنی :
پیچیدگی، بیهمتایی، منحصربهفرد و تخصصی بودن فعالیتها و دخالت افراد مختلف در پروژه از خصوصیات پروژههای عمرانی هست. این خصوصیات و نیز عدم تحقق آرمان اهداف، جملگی بروز تغییرات را نتیجه میدهند.
هر تغییری، کار اضافه را سبب میگردد بین “کار اضافی” و “اضافهکار” تفاوت وجود دارد کار اضافی کاری کاملاً مستقل و خارج از قرارداد است و اساساً کاری نیست که برای تحقق موارد ملحوظ در نقشههای و مشخصات اصلی، نیازی به انجام آن باشد.
تغییرات شرایط زمینشناسی و آبوهوا :
شرایط زمینشناسی واقعی همواره ضعیفتر از شرایط قیدشده در قرارداد است. اینیکی از دلایل دعاوی مرتبط با مسائل زمینشناسی است. بدینصورت که نیاز به متراکم سازی، برداشت و جایگزینی خاک، شمعکوبی و غیره دارد. علت دیگر این است که آبوهوا و محیط واقعی ساخت خیلی بد است که نیاز به شرایط ویژه ساخت در دمای بالا؛ پایین، آبوهوای باد و باران، گردوخاک داشته باشد. نهایتاً، هزینههای ساختوساز درنتیجه فورس ماژور افزایش مییابد.
تغییرات سیاسی و اجتماعی:
در دوره پروژه ممکن است اتفاقاتی ماننده سهمیهبندی، تغییر نرخ دلار، افزایش مالیات ، جنگ و تحریم … ، که منجر به کاهش و یا ضرر پیمانکار میگردد و پروژه در حالت فورس ماژور قرار می گیرد از این رو پیمانکار بابت اتفاقات غیر قابل پیش بینی ادعاهایی مطرح می نماید که این اتفاقات منجرب به وجود آمدن بار مالی بردوش پیمانکار شده است.
مدیریت ادعا :
یکی از مراحل مدیریت ادعا، شناسایی موارد بروز ادعاست؛ بدین منظور ابتدا لازم است حقوق و تکالیف طرفین در قرارداد، سررسید تعهدات و پیامدها و آثار آنها به طور دقیق مشخص گردد.
نظر به پیچیدگی و حجیم بودن اسناد قرارداد که از خصوصیات ذاتی آنها بوده، بهرهمندی از یک ابزار توسعهیافته در جهت سادهسازی و دستهبندی حقوق، تکالیف و تعهدات هریک از طرفین قرارداد، به منظور تسهیل و تسریع در رسیدگی به ادعاها، ضروری می باشد.
((تمایز بین یک ادعا و یک تغییر، اساس اختلافنظر بین طرفین قرارداد است))
شناسایی ادعا نیازمند تعبیری درست از متن قرارداد به همراه پیش بینی شرایطی است که احتمال وقوع آنها در جریان اجرای پروژه، وجود دارد، اصلیترین مسیر شناسایی ادعا، یا به عبارت دیگر، ورودی شناسایی ادعا، قرارداد است و در اثنای مدیریت قرارداد، با ملاحظۀ نقض تعهدات طرفی از قرارداد، ادعاهای طرفین دیگر مطرح میگردد.
فرآیند مدیریت ادعا، بیش از هر چیز، متأثّر از مدیریت قرارداد است و شناسایی ادعا در اثنای مدیریت قرارداد معنادار است.